1. Ondol Là Gì?

Ondol – còn được gọi là gudeul trong tiếng Hàn – là một hệ thống sưởi dưới sàn nhà truyền thống, sử dụng khói lò để làm nóng bề mặt sàn, sau đó lan tỏa nhiệt khắp không gian phòng. Người Hàn Quốc từ xa xưa đã sống và sinh hoạt trên sàn nhà, coi đó như một trung tâm của cuộc sống gia đình.

Với đặc điểm khí hậu mùa đông khắc nghiệt, hệ thống sưởi sàn Hàn Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc giữ ấm, đồng thời mang đến sự thoải mái và gần gũi. Đặc biệt loại hình sưởi sàn này đã được ứng dụng cho rất nhiều không gian, nổi tiếng nhất là trong các mô hình JJimJilBang – Nhà tắm hơi Hàn Quốc

Ngày nay, thuật ngữ Ondol không chỉ gói gọn trong hệ thống truyền thống mà còn được dùng để chỉ các dạng sưởi sàn cải tiến, kết hợp công nghệ hiện đại như nồi hơi nước hoặc điện. Tuy nhiên, phiên bản Ondol cổ xưa vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong lịch sử và văn hóa Hàn Quốc.

2. Lịch Sử và Nguồn Gốc Của Ondol

Nguồn gốc của sưởi sàn Hàn Quốc có thể được truy về thời kỳ đồ đá mới, khoảng 5000 năm TCN, khi các dấu tích về hệ thống sưởi này được tìm thấy tại các di chỉ khảo cổ ở Bắc Triều Tiên. Ban đầu, Ondol được thiết kế như một phần của không gian sống, nơi hệ thống sưởi phục vụ đồng thời mục đích nấu ăn và giữ ấm nhà cửa.

Thuật ngữ gudeul trong tiếng Hàn mang ý nghĩa là “đá nóng”, thể hiện trực tiếp nguyên lý hoạt động của hệ thống. Từ cuối thế kỷ 19, thuật ngữ Ondol với nguồn gốc Trung-Hàn được phổ biến rộng rãi. Ngoài ra, hệ thống này còn có nhiều tên gọi khác như janggaeng (dài kênh), hwagaeng (hỏa kênh) hay nandol (ấm nóng).

Trải qua hàng nghìn năm, Ondol đã được cải tiến và trở thành một phần không thể thiếu trong kiến trúc nhà ở Hàn Quốc, từ các căn nhà truyền thống hanok cho đến các khu chung cư hiện đại ngày nay.

3. Nguyên Lý Hoạt Động của Ondol

Hệ thống sưởi sàn truyền thống hoạt động dựa trên nguyên lý dẫn nhiệt từ khói lò đốt (agungi) lan tỏa qua các đường dẫn nhiệt đặt dưới sàn nhà. Cấu trúc chính bao gồm:

• Agungi: Lò đốt hoặc bếp lửa, thường được đặt ở phòng bếp hoặc không gian ngoài trời.
• Đường dẫn nhiệt: Những kênh ngầm bên dưới sàn, làm từ đất sét và đá để giữ nhiệt.
• Sàn nhà: Phần bề mặt thường được phủ bằng đá hoặc lớp giấy dầu không thấm nước, giúp tản nhiệt đều khắp phòng.

Điểm khác biệt lớn giữa Ondol và các hệ thống sưởi phương Tây nằm ở cách phân tán nhiệt. Trong khi Ondol làm nóng bề mặt sàn nhà trước, sau đó mới truyền nhiệt vào không khí, hệ thống sưởi phương Tây lại tập trung vào việc làm nóng không khí trong phòng mà không ảnh hưởng đến sàn.

4. Tác Động Văn Hóa Của Ondol

Không chỉ là một giải pháp kỹ thuật, Ondol đã trở thành biểu tượng của cuộc sống gia đình Hàn Quốc. Sàn nhà ấm áp từ hệ thống Ondol là nơi diễn ra mọi hoạt động quan trọng trong gia đình: ăn uống, sinh hoạt, nghỉ ngơi và ngủ.

Trong văn hóa Hàn Quốc, người già hoặc khách quý thường được ưu tiên ngồi gần khu vực ấm nhất, thể hiện sự tôn trọng và hiếu khách. Hệ thống này còn phản ánh triết lý sống gần gũi với thiên nhiên và tiết kiệm của người dân Hàn Quốc, khi sử dụng các vật liệu như rơm rạ, củi khô hay sinh khối làm nhiên liệu đốt.

5. Ondol và Kiến Trúc Hiện Đại

Ảnh hưởng của Ondol không chỉ giới hạn trong Hàn Quốc mà còn vươn ra thế giới. Kiến trúc sư huyền thoại Frank Lloyd Wright từng lấy cảm hứng từ hệ thống Ondol khi đến Nhật Bản và phát minh ra hệ thống sưởi sàn bức xạ hiện đại, áp dụng rộng rãi trong các công trình phương Tây.

Ngày nay, phiên bản Ondol hiện đại sử dụng nồi hơi nước nóng hoặc điện, giúp cải thiện hiệu suất và giảm thiểu nguy cơ ngộ độc khí carbon monoxide. Hệ thống này đã được lắp đặt trong hầu hết các căn hộ, trường học và nhà hàng ở Hàn Quốc, chứng minh tính ứng dụng bền vững và lâu dài.

6. Ưu và Nhược Điểm Của Ondol

Ưu điểm:

• Phân bổ nhiệt đồng đều và giữ nhiệt lâu.
• Tạo không gian sống sạch sẽ, thoải mái.
• Thích hợp cho khí hậu mùa đông lạnh giá.

Nhược điểm:

• Mất nhiều thời gian để làm nóng không gian.
• Khó điều chỉnh nhiệt độ tức thì.

Mặc dù còn tồn tại hạn chế, hình thức sưởi sàn này vẫn được đánh giá cao nhờ khả năng kết hợp giữa yếu tố truyền thống và công nghệ hiện đại.

7. Ondol – Di Sản Văn Hóa và Giá Trị Lịch Sử

Với hơn 5.000 năm lịch sử, Ondol đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống và kiến trúc của Hàn Quốc. Hệ thống này không chỉ mang đến hơi ấm trong những ngày đông giá rét, mà còn là minh chứng cho sự sáng tạo và tinh thần tiết kiệm của người dân nơi đây.

Ngày nay, dù có nhiều công nghệ sưởi ấm hiện đại ra đời, Ondol vẫn giữ vững giá trị văn hóa và trở thành niềm tự hào của Hàn Quốc. Nó không chỉ là hơi ấm vật lý, mà còn là hơi ấm của sự gắn kết, đoàn viên và những giá trị gia đình thiêng liêng.

Kết Luận

Ondol không chỉ là một phát minh kỹ thuật xuất sắc, mà còn là biểu tượng văn hóa trường tồn của Hàn Quốc. Từ những ngôi nhà truyền thống đến các công trình hiện đại, Ondol đã chứng minh khả năng thích ứng và giá trị vượt thời gian của mình. Đây không chỉ là một phương pháp sưởi ấm mà còn là hơi thở, linh hồn và nét đẹp trong lối sống của xứ sở kim chi.